Trong năm 2010 tình hình kinh tế nước ta có nhiều biến động, Chính phủ đã nhiều lần điều chỉnh tăng tỷ giá hoái đối nên đã ảnh hưởng lớn đến hoạt động sản xuất kinh doanh của các doanh nghiệp, nhất là các doanh nghiệp có phát sinh các giao dịch liên quan đến ngoại tệ. Việc xử lý chênh lệch tỷ giá hối đoái khi quyết toán thuế được thực hiện theo qui định tại Thông tư số 201/2009/TT-BTC ngày 15/10/2009 của Bộ Tài Chính và công văn số 518/TCT-CS ngày 14/02/2011 của Tổng cục thuế. Để giúp các doanh nghiệp (DN) hiểu kỹ hơn về vấn đề này, tôi xin trình bày cách xử lý chênh lệch tỷ giá được hướng dẫn như sau:

        1. Xử lý chênh lệch tỷ giá hối đoái của nghiệp vụ ngoại tệ trong kỳ: 
            1.1. Trong giai đoạn đầu tư xây dựng để hình thành TSCĐ của DN mới thành lập: 
            Chênh lệch tỷ giá hối đoái phát sinh khi thanh toán các khoản mục tiền tệ có gốc ngoại tệ để thực hiện đầu tư xây dựng và chênh lệch tỷ giá hối đoái phát sinh khi đánh giá lại các khoản mục tiền tệ có gốc ngoại tệ cuối năm tài chính được phản ánh lũy kế, riêng biệt trên Bảng cân đối kế toán. Khi TSCĐ hoàn thành đầu tư xây dựng đưa vào sử dụng thì chênh lệch tỷ giá hối đoái phát sinh trong giai đoạn đầu tư xây dựng được phân bổ dần vào thu nhập hoặc chi phí sản xuất, kinh doanh. 

            1.2. Thời kỳ DN đang hoạt động sản xuất kinh doanh: 
            + Khoản chênh lệch tỷ giá phát sinh trong kỳ liên quan trực tiếp đến doanh thu, chi phí của hoạt động sản xuất kinh doanh chính của DN được tính vào chi phí hoặc thu nhập của hoạt động sản xuất kinh doanh chính của DN. Khoản chênh lệch tỷ giá phát sinh trong kỳ không liên quan trực tiếp đến doanh thu, chi phí của hoạt động sản xuất kinh doanh chính của DN, nếu phát sinh lỗ chênh lệch tỷ giá tính vào chi phí sản xuất kinh doanh chính, nếu phát sinh lãi chênh lệch tỷ giá tính vào thu nhập khác.
            + Đối với nợ phải thu: Chênh lệch tỷ giá hối đoái tăng tính vào thu nhập tài chính trong kỳ. Chênh lệch tỷ giá hối đoái giảm tính vào chi phí tài chính trong kỳ.
            + Lãi chênh lệch tỷ giá do đánh giá lại các khoản nợ phải trả bằng ngoại tệ cuối năm tài chính được bù trừ với lỗ chênh lệch tỷ giá do đánh giá lại các khoản nợ phải trả bằng ngoại tệ cuối năm tài chính. Sau khi bù trừ nếu còn lãi chênh lệch tỷ giá thì tính vào thu nhập khác, nếu lỗ chênh lệch tỷ giá thì tính vào chi phí sản xuất kinh doanh khi xác định thu nhập chịu thuế.

            1.3. Chênh lệch tỷ giá hối đoái phát sinh trong kỳ do việc mua, bán ngoại tệ: 
            - Trường hợp chênh lệch tỷ giá hối đoái tăng tính vào thu nhập tài chính trong kỳ.
            - Trường hợp chênh lệch tỷ giá hối đoái giảm tính vào chi phí tài chính trong kỳ.

        2. Xử lý chênh lệch tỷ giá hối đoái phát sinh do đánh giá lại số dư ngoại tệ cuối kỳ:
            2.1. Đối với chênh lệch tỷ giá hối đoái phát sinh do việc đánh giá lại số dư cuối năm là: tiền mặt, tiền gửi, tiền đang chuyển, các khoản nợ ngắn hạn (1 năm trở xuống) có gốc ngoại tệ tại thời điểm lập báo cáo tài chính thì không hạch toán vào chi phí hoặc thu nhập mà để số dư trên báo cáo tài chính, đầu năm sau ghi bút toán ngược lại để xoá số dư.
            2.2. Đối với chênh lệch tỷ giá hối đoái phát sinh do việc đánh giá lại số dư cuối năm của các khoản nợ dài hạn (trên 1 năm) có gốc ngoại tệ tại thời điểm lập báo cáo tài chính thì được xử lý như sau:

            a. Đối với các khoản nợ phải thu dài hạn:
            Đối với các khoản nợ phải thu bằng ngoại tệ, DN phải đánh giá lại số dư cuối năm 
            - Trường hợp chênh lệch tăng được hạch toán vào thu nhập tài chính trong năm.
            - Trường hợp chênh lệch giảm được hạch toán vào chi phí tài chính trong năm.

            b. Đối với các khoản nợ phải trả dài hạn:
            Đối với khoản nợ phải trả bằng ngoại tệ, DN phải đánh giá lại số dư cuối năm của các loại ngoại tệ, sau khi bù trừ, chênh lệch còn lại được xử lý như sau:
            - Trường hợp chênh lệch tăng tỷ giá hối đoái thì chênh lệch tỷ giá hạch toán vào chi phí tài chính trong năm và được tính vào chi phí hợp lý khi tính thuế TNDN. Trường hợp hạch toán chênh lệch tỷ giá hối đoái vào chi phí làm cho kết quả kinh doanh của DN bị lỗ thì có thể phân bổ một phần chênh lệch tỷ giá cho năm sau để công ty không bị lỗ nhưng mức hạch toán vào chi phí trong năm ít nhất cũng phải bằng chênh lệch tỷ giá của số dư ngoại tệ dài hạn phải trả trong năm đó. Số chênh lệch tỷ giá còn lại sẽ được theo dõi và tiếp tục phân bổ vào chi phí cho các năm sau nhưng tối đa không quá 5 năm.
            - Trường hợp chênh lệch giảm thì được hạch toán vào thu nhập tài chính.

        Khi thanh lý từng khoản nợ phải thu, nợ phải trả dài hạn, nếu tỷ giá thanh toán thực tế phát sinh cao hơn hoặc thấp hơn tỷ giá đang hạch toán trên sổ sách thì phần chênh lệch tỷ giá hối đoái phát sinh được xử lý như quy định tại điểm 1.2 ở phần trên.

        Mong rằng với hướng dẫn ở trên các doanh nghiệp khi gặp các trường hợp này không còn lúng túng trong việc xác định chi phí và thu nhập khi tính thuế thu nhập doanh nghiệp.

VVLộc